Biznes layihə

Biznes-layihə biznes-ideyanın gerçəkləşdirilməsilə əlaqədar bütün görüləcək işlərin, istifadə olunacaq insan, maddi və intellektual resursların müəyyən sənəd formasında təsviridir. Biznes-layihə investisiya layihəsi və ya sərmayə yatırımı layihəsi də adlandırılır.

Biznes-layihələr tətbiq sahəsinə, miqyasına, müddətinə, mürəkkəbliyinə, mahiyyətinə və digər amillərə görə fərqlənə bilər.

Tətbiq sahəsinə görə biznes-layihələr aşağıdakı sahələr üzrə fərqlənə bilər:

• iqtisadiyyatın real sektoru (sənaye, aqrar, tikinti);
• xidmətlər sektoru (iaşə, nəqliyyat, rabitə, müxtəlif atelyelər və s.);
• maliyyə sektoru (bank, sığorta, fondlar, birjalar, s.);
• sosial sektor (təhsil, səhiyyə, s.); digər sektorlar.

Miqyasına görə biznes-layihələr aşağıdakılara bölünə bilər: xırda; orta; iri.

Biznes-layihənin qeyd edilən miqyas növlərinə ayrılması bir qayda olaraq layihənin qiymətindən asılıdır. Digər göstəricilər də layihənin miqyasını müəyyənləşdirmək üçün istifadə edilə bilər. Məsələn, işçilərin sayı, istehsal edilən məhsulun illik dəyəri və s. Beləliklə, müəyyən sahə üzrə biznes-layihə bu və ya digər göstəriciyə görə iri sayıldıqda digər sahə üzrə o, həmin göstəriciyə görə xırda kimi qiymətləndirilə bilər.

Müddətinə görə biznes-layihələr aşağıdakılara bölünür: qısamüddətli; ortamüddətli; uzunmüddətli.

Adətən qısamüddətli layihələr bir neçə aydan bir ilə qədər, ortamüddətli layihələrin ömrü bir ildən bir neçə ilə qədər ola bilər. Beləliklə, təsnifat mütləq xarakter daşımır və eyni zamanda biznesin yönəldiyi sahədən də asılıdır.

Mürəkkəbliyinə görə biznes-layihələr aşağıdakılara bölünə bilər: sadə; mürəkkəb; çox mürəkkəb.

Mürəkkəbliyinə görə layihələrin fərqlənməsi daha çox həmin layihələrdə elmi komponentin ağırlığı ilə bağlı olur.

Mahiyyətinə görə biznes-layihələr aşağıdakılara bölünə bilər: strateji; taktiki.

Strateji layihə, misal üçün, müvafiq sahə üzrə bazarda aparıcı mövqelərə yiyələnmək, taktiki layihə isə bazara daxil olmaq məqsədini daşıya bilər.

Biznes-layihənin iştirakçıları sırasına aşağıdakılar daxildir:

• layihənin sahibi;
• layihənin meneceri;
• müxtəlif layihələndirmə, tikinti və quraşdırma işləri üzrə podratçılar;
• təchizatçılar;
• məsləhətçilər (marketinq, sığorta, maliyyə, hüquq, vergi, texnoloji və sair məsələlər üzrə);
• kreditorlar.

Biznes plan

"Biznes-planın hazırlanması üzrə hər hansı vahid düstur (sistem) yoxdur. Biznes-planlar üçün ideal həcm və detallılıq səviyyə məvhumları heç bir məna daşımır. Bütün biznes-planlar üçün universal mündəricat da yoxdur. Lakin konkret biznes-plan üzrə qərar qəbul edəcək auditoriya nəzərə alınarsa və biznes-planın məqsədləri və gerçəkləşdirmə imkanları yaxşı dərk edilərsə müvafiq sahədə kompetent olan istənilən insan kifayət qədər yaxşı plan tərtib etməyə qadirdir". Riçard Stuteli

Biznes-plana dair vahid anlayış mövcud deyil. Müxtəlif mütəxəssislər fərqli şəkildə bu məvhuma dair öz açıqlamalarını verirlər. Qısa şəkildə deyə bilərik ki, biznes-plan biznes fəaliyyəti əsaslandıran və müəyyən tələblərə uyğun hazırlanan sənəddir.

Biznes-plana dair əsas tələblər:

• həqiqilik (bütün məlumatlar yoxlanılmış və dəqiq olmalıdır);
• kifayətlilik (qərar qəbul etmək üçün lazım olan məlumatların hamısı əks etdirilməlidir);
• məntiqə uyğunluq və ardıcıllıq;
• arqumentlərin inandırıcı olması;
• konkretlilik;
• bütün mülahizələrin əsaslı olması;
• təklifin cazibədarlığı;
• oxucu üçün aydın və anlaşılan olması.

Biznes-planın məqsədləri

Biznes-planı tərtib etməklə adətən aşağıdakı məqsədlər güdülür:

• biznes-ideyanın gerçəkləşdirilməsinə partnyorların cəlb edilməsi;
• maliyyə ehtiyatlarının cəlb edilməsi.
  

Partnyorlar yalnız maliyyə dəstəyi əldə etmək məqsədini yox, digər məqsədləri də güdə bilər:

• siyasi risklərin azaldılması (partnyor müəyyən siyasi dairələrə yaxın olmaqla həmin dairələr tərəfindən törədilə biləcək maneələrin qarşısını ala bilər);
• vacib məlumatlara vaxtında çatması;
• texniki, texnoloji məsələlərin həll olunması (partnyor yaxşı texnoloq və ya hansısa sahə üzrə mütəxəssis ola bilər) və sair.

Biznes-layihə sahibinin şəxsi maliyyə imkanları həmin layihəni gerçəkləşdirmək üçün yetərli olmadıqda digər maliyyə mənbələrinə ehtiyac duyulur. Çatışmayan maliyyə ehtiyatları partnyorlar tərəfindən təmin oluna bilər. Digər mənbə kredit institutları və banklardır.

Biznes-plan daxili istifadə üçün də tərtib edilə bilər. Burada məqsəd özünənəzarət və mütəmadi şəkildə vəziyyət dəyişdikcə müvafiq dəqiqləşdirmələrin aparılmasıdır.

Biznes-plan yalnız yeni məhsulun (xidmətin) bazara çıxarılması ilə deyil, mövcud biznesin genişləndirilməsi məqsədilə də tərtib edilə bilər.

Biznes-planın xüsusiyyətləri:

• Biznes-plan bir qayda olaraq kənar şəxslər üçün nəzərdə tutulan sənəddir (biznes-layihə üzrə partnyor və / və ya borc ayıran bank);
• Biznes-planın strukturu, forması və detallaşma dərəcəsi müxtəlif layihələr üçün fərqlidir. Bununla yanaşı, biznes-planın tərtibatı üzrə əksəriyyət tərəfindən qəbul olunan prinsiplər mövcuddur. Bir çox hallarda biznes-plan investorun və ya borc ayıran bankın tələblərinə uyğun hazırlanır;
• Biznes-plan üzərində iş həmişə davamlı olaraq təkmilləşdirilir. Bu proses zamanı verilənlər dəqiqləşdikdə və ya investorun və bankın tələblərinə uyğun gəlmədikdə sənəd dəyişə bilər.

Biznes-plan tərtib edilərkən nəzərə alınmalıdır ki, potensial investoru üç əsas sual maraqlandırır:

• Sizə nə qədər pul lazımdır?
• Bu pullar necə istifadə ediləcəkdir?
• Borc necə qaytarılacaqdır?

Biznes-planın tərtib edilməsi onun sahibinə arxayınlıq gətirir. Planın sahibi gələcək biznesin uğurlu olacağına əmin olur və digərlərini də inandıra bilir ki, onun təklifləri real və perspektivlidir.

Biznes-planın strukturu.

Biznes-planın strukturuna dair vahid tələblər sistemi, standartlar mövcud deyil. Lakin buna baxmayaraq, əksər hallarda biznes-planın strukturuna aşağıdakı elementlər daxildir:

• Titul vərəqi;
• Mündəricat;
• Qısa xülasə (Rezüme);
• "Şirkət haqqında məlumat" bölməsi;
• "Məhsul (xidmət) haqqında məlumat" bölməsi;
• "Bazarın və rəqiblərin təhlili" bölməsi;
• "Marketinq stratejisi" bölməsi;
• Istehsalat planı;
• Personal;
• Maliyyə planı;
• Təşkilati plan;
• Risklərin qiymətləndirilməsi və sığorta;
• Əlavələr.

Biznes-planın "Titul vərəqi" bölməsi

Biznes-planın bu bölməsində planın sahibi olan şirkətin adı və ünvanı, şirkət təsisçilərinin adları və ünvanları, təklif edilən layihənin mahiyyəti, qiyməti və məxfiliyi qeyd edilir. Məxfiliklə əlaqədar hətta xüsusi Memorandum da tərtib edilə bilər.

Biznes-planın "Qısa xülasə" bölməsi

Biznes-planın bu bölməsində aşağıdakı məlumatlar öz əksini tapır:

• layihənin adı;
• layihənin məqsədləri;
• layihənin mahiyyəti;
• layihənin təşəbbüskarı və iştirakçıları;
• layihənin qiyməti;
• layihənin müddəti;
• layihənin gerçəkləşdirilməsi mərhələləri;
• maliyyə mənbələri;
• layihənin əsas maliyyə göstəriciləri.

Qısa xülasə elə yazılmalıdır ki, o, lazım gəldikdə "Biznes-təklifi"n də rolunu oynaya bilsin. Partnyorlar və ya potensial investorlar axtarıldıqda biznes-plandan öncə onlara 1-3 səhifəlik biznes-təklif təqdim oluna bilər.

Biznes-planın sahibi nəzərə almalıdır ki, potensial investor, bir qayda olaraq, öncə məhz qısa xülasəni oxuyur və bundan sonra biznes-planla tanış olmaq və ya onu kənara qoymaq qərarını verir.

Qısa xülasə biznes-planın digər bölmələri hazır olduqdan sonra yazılır.

Biznes-planın "Şirkət haqqında məlumat" bölməsi

Biznes-planın bu bölməsində aşağıdakı məlumatlar öz əksini tapır:

• şirkətin adı, mülkiyyət növü, təşkilati-hüquqi forması, qeydiyyat tarixi, qeydiyyat şəhadətnaməsi;
• nizamnamə kapitalı, nizamnamə kapitalında iştirak payı olanlar və onların payları;
• şirkətin hazırkı fəaliyyəti, onun bazardakı mövqeyi (hansı növ mallar hansı həcmdə istehsal olunur və bazarın neçə faizini əhatə edir);
• irkətin fəaliyyət coğrafiyası (ölkə daxilində hansı rayonlar, şəhərlər, qəsəbələr və s. əhatə olunur, hansı xarici ölkələrdə mal satılır və ya xidmət göstərilir);
• şirkətin idarəetmə strukturu (istehsalat sexləri, şöbələr və s., qərarlar kim tərəfindən qəbul edilir);
• işçilərin sayı (müxtəlif kateqoriyalar üzrə);
• şirkətin menecerləri, onların yaşı, təhsili, iş stajı;
• şirkətin əsas maliyyə nəticələri (son üç il üzrə balans, gəlirlər və itkilər barədə hesabatlar); şirkətin aktivləri;
• auditorun adı, son auditin tarixi və nəticələri;
• şirkətin rekvizitləri (ünvan, telefonlar, faks, elektron ünvanı).
• Şirkət keçmişdə borc alıb onu vaxtında qaytarıbsa, bu barədə məlumatın biznes-plana daxil edilməsi yeni kreditin alınmasında mühüm rol oynaya bilər.

Biznes-planın "Məhsul (xidmət) haqqında məlumat" bölməsi

Bu bölmədə biznes-planın gerçəkləşməsi nəticəsində istehsal olunan mal (göstərilən xidmət) haqqında məlumat verilir. Bu məlumatlar, bir qayda olaraq, aşağıdakıları əhatə edir: malın (göstərilən xidmətin) istehlak xassələri, texniki parametrləri, prototiplərdən fərqləri, patentlərlə müdafiə olunması.

Malın (xidmətin) istehlakçı üçün cazibədarlığı çox aydın göstərilməlidir. Potensial partnyor və ya investor hiss etməlidir ki, bazarda mala (xidmətə) tələbat olacaq və tələbatın artmaq potensialı az deyil.

Nəzərə alaraq ki, istənilən malın (xidmətin) yaşam dövrü (tsikli) beş mərhələdən ibarətdir: yaranma, bazara daxil olma, bazarda mövqeyin artımı, sabit tələbat və tələbin enməsi, biznes-planda bu mərhələlərə dair proqnozlar da verilə bilər.

Biznes-planın "Bazarın və rəqiblərin təhlili" bölməsi

Bu bölmədə aşağıdakılar əks etdirilir:

• malın (xidmətin) potensial istehlakçıları;
• istehlak tələbatının proqnozu;
• potensial bazarın coğrafiyası;
• rəqiblər;
• rəqiblərin bazarda mövqeyi;
• analoji mallara (xidmətlərə) qiymətlərin təhlili;
• istehsal ediləcək mala (xidmətə) qiymətqoyma;
• satış kanallarının təhlili;
• rəqib şirkətlərin reklam fəaliyyətinin təhlili;
• reklama tələbat və onun miqyası;
• malın potensial istehlakçıları ilə ilkin razılaşmalar.
  

Potensial istehlakçıların tərkibi analoji mal (xidmət) üzrə bazarın təhlili nəticəsində müəyyənləşdirilə bilər. Analoq olmadıqda sorğular keçirilməsi mümkündür. Bu sorğular əhalinin müxtəlif təbəqələrini və eyni zamanda mümkün qədər geniş coğrafiyanı əhatə etməlidir.

İstehlak tələbatının proqnozu aşağıdakı üsullarla aparıla bilər:

• sorğular yolu ilə;
• idxalın təhlili nəticəsində;
• normativlərdən istifadə etməklə;
• iqtisadi-riyazi üsullardan istifadə etməklə.

Sorğular yolu ilə tələbin həcminin müəyyənləşdirilməsi yalnız sorğu iştirakçılarının sayının kifayət qədər çox olması şərti ilə etibarlı ola bilər. Bu üsuldan daha çox bazara yeni növ, yəni analoqu olmayan mal (xidmət) çıxarılan zaman istifadə edilir.

Malın analoqu olduğu və o, idxal olunduğu zaman idxalın həcmi barədə məlumat əldə etməklə potensial tələb proqnozlaşdırıla bilər.

Təklif edilən mal üzrə adambaşına istehlak normaları bəlli olduğu halda ölkə üzrə təxmini tələbi hesablamaq mümkündür.

Iqtisadi-riyazi üsullar daha dəqiq proqnoz tərtib etmək üçün istifadə oluna bilər. Lakin bu üsuldan istifadə öncə müvafiq modellərin qurulmasını və dəqiq məlumatların olmasını tələb edir.

Potensial istehlak bazarının coğrafiyası da sorğular və ya analoji malların (xidmətlərin) istehlak coğrafiyasının təhlili yolu ilə müəyyənləşdirilə bilər.

Rəqiblərin siyahısını müəyyənləşdirmək çətin deyil. Çətin olan onların bazardakı paylarını və istehsallarını genişləndirmək imkanlarını müəyyənləşdirməkdir. Hər halda müvəffəqiyyət qazanmaq üçün rəqiblər barədə mümkün qədər ətraflı məlumat toplanmalıdır. Onların güclü və zəif tərəfləri, bir-biri ilə əlaqəsi və qiymət siyasətinin yürüdülməsində dempinq imkanları.

Gələcək biznes-fəaliyyətin rəqabətədavamlılığını təhlil etmək üçün müqayisəli cədvəllərin qurulması faydalı ola bilər. Misal üçün, aşağıdakı formadan istifadə etmək olar.

Bu cədvəldəki xanalar doldurulduqdan sonra rəqabətədavamlılıq mənzərəsi daha aydın görünür.
Mala (xidmətə) qiymət müəyyənləşdirilməsi zaman əsasən aşağıdakı üsullardan istifadə edilə bilər:
bazar qiymətləri əsasında;
müəyyən rentabelliyi təmin etməklə.
Birinci üsul istifadə edilərkən malın keyfiyyətinə uyğun analoq tapılır və onun orta bazar qiyməti götürülür. Ikinci üsuldan istifadə edilərkən sahibkar çalışır ki, biznesinin rentabelliyi müəyyən səviyyədən aşağı olmasın. Bu zaman toplam xərclərin müəyyən marjinal səviyyəsi də tapıla bilər.

Biznes-planın "Marketinq stratejisi" bölməsi

Bu bölmədə malın bazarda müvəffəqiyyət qazanması üçün görüləcək tədbirlər barədə məlumat öz əksini tapır. Bu tədbirlər sırasında malın bazara daxil olması və müəyyən mövqelər tutmasına dair tədbirlər investor üçün daha böyük maraq kəsb edir.

Marketinq stratejisi müəyyənləşdirilərək F.Kotlerin məşhur Qiymət-Keyfiyyət cədvəlindən istifadə edilə bilər:

Biznes-planın "Istehsalat planı" bölməsi

Bu bölmədə aşağıdakılar əks etdirilir:

• malın istehsal prosesinin izahı (istifadə edilən avadanlıq və texnoloji, istehsalat sahələri və s.);
• əsas fondlara tələbatın hesablanması (torpağa mülkiyyət və ya istifadə hüququnun əldə edilməsi, binaların, qurğuların tikintisi, rabitənin yaradılması, avadanlığın alınması və quraşdırılması);
• avadanlığın iş rejiminin əsaslandırılması; müəssisənin istehsalat gücünün hesablanması;
• istehsalat proqramının izahı;
• xammalın, yarımfabrikatların, komplektlədiricilərin təsnifatının verilməsi və onlara tələbatın hesablanması;
• xammala, yarımfabrikatlara, komplektləşdiricilərə tələbatın ödənilməsi üzrə təchizat sisteminin izahı (təchizatçılar, şərtlər, müddətlər və s.);
• istehsalat ehtiyatlarının idarə edilməsi sisteminin izahı;
• yanacaq-enerji ehtiyatlarına olan tələbatın hesablanması;
• personalın sayının hesablanması;
• məhsulun maya dəyərinin hesablanması.

Biznes-planın "Personal" bölməsi

Bu bölmədə müəssisə personalına daxil olanların kateqoriyaları, peşəkarlığı, personalın seçilməsi və işə qəbulu qaydaları, əməyin ödənilməsi sistemi, əmək haqları qeyd edilir.

Biznes-planın "Maliyyə planı" bölməsi

Biznes-planın bu bölməsində aşağıdakılar əks etdirilir:

• proqnozlaşdırılan gəlirlərin və xərclərin hesabatı (pul axınları);
• maliyyə resurslarına olan tələbatın hesablanması (investisiya və istismar xərcləri);
• kənardan cəlb edilən (ümumi maliyyə tələbatından biznes-layihənin təşəbbüsçüsünün kapitalını çıxmaqla) maliyyə ehtiyatları;
• pul axınları cədvəlinin tərtibatı (cash flow);
• pulun real dəyəri;
• kapitalın ortaçəkili dəyəri;
• mənfəətin, itkinin və balansın hesablanması;
• maliyyə axınlarının təhlili və investisiyanın faydalılığının əsas göstəricilərinin hesabatı:
  • xalis cari dəyər (NPV - Net Present Value);
  • daxili mənfəət norması (IRR - Internal Rate of Return);
  • xərclərin geri qaytarılması dövrü (PP - Payback period);
  • investisiyanın rentabelliyi (PI - Payback of Investment);
  • nvestisiyanın mühasibat rentabelliyi (ROI - Return of Investment);
  • layihənin maliyyə modelinin həssaslığının təhlili;
  • itkisizliyin təhlili (CVP - analysis), itkisizlik nöqtəsinin tapılması.

Gəlirlərin proqnozlaşdırılması malın istehsal qrafiki və qiyməti əsasında istifadə edilir. İstehsal planı müəyyənləşdirilərək avadanlığın istehsal gücü, personalın təcrübəsi, xammalın və digər resursların vaxtında çatdırılması və digər amillər nəzərə alınır. Adətən istehsal qrafiki elə təyin edilir ki, məhsulun istehsalı aylar üzrə getdikcə artaraq müəyyən maksimuma çatdırılır.

Xərclərin hesablanması adətən aylar üzrə aparılır. Ümumiyyətlə xərclər iki qrupa bölünür:

1. investisiya xarakterli xərclər (torpaq sahəsi, avadanlıq, nəqliyyat vasitələri, binaların tikilməsi, quraşdırma işləri, layihələndirmə və tədqiqat işləri);
2. istismar xərcləri (əmək haqqı, sosial müdafiə fonduna ödənişlər, elek-trik enerjisi üzrə xərclər, xammal və digər material və komplektləşdiricilərin alınması, amortizasiya xərcləri, su ehtiyatları, kanalizasiya, təmizləyici qurğular, sığorta, əmlak vergisi, torpaq vergisi, icarə haqqı, reklam və s.).
   

Kənardan cəlb olunmalı maliyyə vəsaitlərinin müəyyənləşdirilməsi üçün mənfəətin əldə olunmasına qədər bütün gözlənilən xərclər (investisiya və istismar) hesablanır. Alınan nəticədən şəxsi maliyyə vəsaitlərini çıxmaqla çatışmayan və kənardan cəlb olunacağın həcmi tapılır. Bu həcm müəyyənləşdirildikdən sonra o, kənardan cəlb olunacaq maliyyə vəsaitlərinin geri qaytarılması qrafiki və faizlər də nəzərə alınaraq müvafiq şəkildə artırılır.

Biznes-planın "Təşkilati plan" bölməsi

Biznes-planın bu bölməsində layihənin gerçəkləşməsi mexanizmi izah edilir:

• istehsalat prosesinin işə salınma ardıcıllığı;
• şirkətin təşkilati-funksional strukturu;
• ştat cədvəli;
• menecerlərin vəzifə təlimatları;
• müəssisə bölmələri arasında əlaqələrin qurulması.

Biznes-planın "Risklərin qiymətləndirilməsi və sığorta" bölməsi

Bu bölmədə müxtəlif növ risklər təhlil edilir (texniki-texnoloji, marketinq, maliyyə, hərbi-siyasi, hüquqi, ekoloji, inşaat, spesifik), onların önlənməsi tədbirləri və risklərin sığortalanması (mülkiyyətin, o cümlədən nəqliyyat vasitələrinin sığortalanması, üçüncü tərəflər qarşısında məsuliyyətin sığortalanması, yüklərin sığortalanması).

Təhlil aşağıdakı üsullarla aparıla bilər:

• ekspert qiymətləndirməsi üsulu;
• analogiyalar üsulu;
• faiz dərəcəsi üsulu;
• kritik qiymətlər üsulu və s.

Biznes-planın təsviri

Biznes-plan öz təsviri ilə onu oxumaq niyyətini oyatmalıdır. Biznes-planın uğurlu təsviri aşağıdakı komponentlərlə təmin edilir:

• sənədin xarici görünüşü;
• anlaşılan izahlar;
• şriftin yaxşı oxunması;
• abzaslararası məsafə;
• izahların məntiqliyi;
• mətndə asan axtarış;
• yaxşı cildləmə;
• bir neçə nüsxə;
• səhifələrin və paraqrafların düzğün nömrələnməsi;
• qrafiklərdən və fotoşəkillərdən istifadə;
• yüksək keyfiyyətli kağız.

Biznes-planın təqdimatı

Biznes-planın təqdimatı tələb oluna bilər. Bunun üçün POWER-POINT proqram sistemindən istifadə edilə bilər.

Biznes-plana əlavə edilən materiallar
Biznes-plan mümkün qədər qısa və asan oxunan olmalıdır. Digər tərəfdən biznes-plan kreditorun bütün suallarına cavabları özündə əks etdirməlidir.

Buna görə biznes-planın əsas bölmələrində məlumatın daha çox ümumiləşdirilmiş şəkildə verilməsi məsləhətdir. Detallı məlumatların əlavələrdə verilməsi biznes-planı daha oxunaqlı edir.

Biznes-planın uğurlu irəliləməsi üçün onun təşəbbüskarına aşağıdakı materiallar yardım edə bilər:

• layihənin yerli və ya mərkəzi hakimiyyət tərəfindən dəstəklənməsi;
• zaminlərin məktubları;
• niyyət protokolları;
• xammal təchizatçıları ilə anlaşmalar;
• alıcılarla anlaşmalar;
• torpaq sahəsinin icarəsi barədə anlaşmalar;
• lisenziyalar;
• ekologiya və təhlükəsizlik məsələləri üzrə dövlət nəzarəti orqanlarının rəyləri;
• şirkət, onun sahibləri və ya mal haqda qəzetlərdə və jurnallarda çap edilmiş məqalələr;
• mötəbər təşkilatların rəyi.

BİZNES-PLAN NÜMUNƏLƏRİ

İnternetdən minlərlə nümunə tapmaq mümkündür (İngilis, Türk, Rus, Azərbaycan və digər dillərdə). Bu kitabçada Sahibkarlığa və Bazar İqtisadiyyatının İnkişafına Yardım Fondunun vebsəhifəsindəki tövsiyə və nümunələri təklif edirik: http://sahibkarol.biz

Bununla belə, sahibkar nəzərə almalıdır ki, kredit almaq məqsədi ilə tərtib etdiyi biznes-plan kredit üçün müraciət etdiyi bank və bank olmayan kredit təşkilatının xüsusi tələblərinə cavab verməli olacaq. Bu səbəbdən sahibkar biznes-planı hazırlayarkən müraciət edəcəyi bankın və ya bank olmayan kredit təşkilatının tələblərini öyrənməlidir.

BİZNES-PLANIN UĞUR SİRLƏRİ

Biznes-plan tərtib edilərkən aşağıdakılar təmin edilməlidir:

• biznes-planın yığcamlığı; istifadə edilən məlumatların dəqiqliyi;
• qiymətləndirmələrin və proqnozların real olması;
• hesablamaların dəqiqliyi;
• biznes-planın daim təkmilləşdirilmələr (beləliklə layihənin "diriliyi" və aktuallığı təmin edilir) tələb etməsi.

Biznes-plan reallaşdığı dövrdə aşağıdakılar təmin edilməlidir:

• personalın düzgün seçilməsi;
• işçilər arasında vəzifələrin düzgün bölüşdürülməsi, ahəngdar iş mühitinin və nəzarətin təmin edilməsi;
• layihənin gerçəkləşməsi qrafiklərinə ciddi riayət edilməsi;
• maliyyə planına ən ciddi şəkildə riayət edilməsi, əlavə xərclərə yol verilməməsi və s.

Mənbə: Sahibkar Ol (sahibkarlıq bələdçisi).